26. Stypendia twórcze. Fundusz Promocji Twórczości
Twórcy otrzymują tzw. stypendia twórcze z różnych źródeł: ze swoich związków twórczych, różnych fundacji polskich i zagranicznych, organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, od sponsorów, samorządów lokalnych. Jedno ze źródeł stypendialnych utworzyła ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Jej mocą powstał Fundusz Promocji Twórczości, będący w dyspozycji ministra kultury, którego środki można przeznaczyć wyłącznie na : stypendia dla twórców, pomoc socjalną dla twórców oraz pokrycie w całości lub w części kosztów wydań utworów o szczególnym znaczeniu dla kultury i nauki polskiej oraz wydań dla niewidomych. Z wnioskami do funduszu mogą występować sami twórcy ale także wydawcy i producenci, stowarzyszenia twórcze, organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub pokrewnymi, instytucje kultury. Wniosek o stypendium twórcze powinien być złożony w funduszu do 30 stycznia danego roku. Podobnie rzecz się ma z wnioskami o dofinansowanie publikacji. Jedynie wnioski o pomoc socjalną nie są ograniczone żadnym terminem i mogą być złożone w każdym czasie. Wnioski opiniuje komisja powołana przez Ministra a ich pełną wymaganą treść można znaleźć w Dzienniku Ustaw z 2003 roku Nr 13 poz. 134 a także na stronach internetowych Ministerstwa Kultury.
Wniosek o przyznanie stypendium twórczego obok danych osobowych aplikującego o stypendium twórcy musi zawierać informacje o jego dorobku twórczym oraz dokumentację przykładów twórczości z ostatnich trzech lat a także plan pracy kandydata w okresie pobierania stypendium. We wniosku wskazuje się także okres na jaki stypendium ma być przyznane. Stypendia przyznawane są na okres kwartalny, półroczny lub roczny ale w wyjątkowych uzasadnionych przypadkach także jednorazowo. Pomoc socjalna przyznawana jest zawsze jednorazowo z uwagi na trudną sytuacje materialną twórcy.
Przychody Funduszu, choć jest państwowym funduszem celowym nie pochodzą ze źródeł publicznych. Podstawowa część Funduszu tworzona jest z opłat wnoszonych przez wydawców i producentów określonych kategorii dzieł a podstawą prawną jest art.40 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych i rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 24 lutego 2003 roku w sprawie wysokości procentu wpłat na Fundusz Promocji Twórczości ( Dz.U. z 2003 Nr 41 poz.354). Wydawcy lub producenci egzemplarzy utworów literackich (np. książek), muzycznych (np. płyt), plastycznych (np. reprodukcji), fotograficznych (np. albumów) i kartograficznych (np. map) opublikowanych na terytorium Polski zobowiązani są do wnoszenia opłaty w wysokości 5 % wpływów z ich sprzedaży na rzecz Funduszu Promocji Twórczości jeśli są to utwory, do których wygasły autorskie prawa majątkowe (czyli upłynęło 70 lat od śmierci twórcy, liczone pełnymi latami od roku następnego) lub które nigdy nie były pod ochroną prawa autorskiego, a więc pochodzą z czasów gdy prawa autorskiego nie znano (np. dzieła Owidiusza) a także utwory folklorystyczne anonimowych twórców. Ten sam obowiązek dotyczyć będzie opublikowanych chronionych opracowań utworów, które nie korzystają z ochrony autorskich praw majątkowych np. producenta, który wyda na płycie kujawiaka współcześnie zaaranżowanego na jazzowo.
Opłata ta obciąży tych wydawców i producentów, którzy w Polsce egzemplarze utworów wyprodukowali (zwielokrotnili) i tu je sprzedają (udostępniają publiczności). Nie dotyczy więc egzemplarzy „importowanych”. Opłaty te wnoszone są na koniec kwartału a gdyby nie miały przekroczyć 1000 Euro, na koniec roku podatkowego. Skuteczność wnoszenia tych opłat do Funduszu jest zagwarantowana zastosowaniem procedur Ordynacji podatkowej a więc takich, jak przy ściąganiu należnych a nie zapłaconych podatków. Oczywiście stosuje je Minister Kultury.
Innymi źródłami wpływów do funduszu są darowizny osób fizycznych, przedsiębiorstw i innych podmiotów, dobrowolne wpłaty, zapisy testamentowe oraz zasądzone przez sąd na żądanie twórców (lub innych uprawnionych np. spadkobierców) wpłaty z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych. Ustawa w art.79 ust.2 ustala, że wpłacane z tego tytułu sumy nie mogą być niższe niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia np. wydania bez zezwolenia płyty z czyimiś kompozycjami.
Koniecznie też trzeba zauważyć, że wniosków do funduszu nie mogą kierować zagraniczni twórcy ale także polscy artyści wykonawcy oraz producenci filmowi. Tak więc wokaliści i instrumentaliści gdzie indziej muszą szukać wsparcia swoich twórczych ambicji.
Można powiedzieć, że eksploatacja przez wydawców i producentów nie obciążonych autorskimi prawami majątkowymi utworów finansuje stypendia twórcze i pomoc socjalną twórców. W największym zakresie wpływy do Funduszu Promocji Twórczości pochodzą z wydań klasyki literackiej, muzycznej i plastycznej.