4. Wprowadzanie materiału muzycznego do projektu

Kiedy mamy już na ekranie pustą partyturę możemy przystąpić do wpisywania nut. Jest kilka możliwości by tego dokonać.

Najprostszą wydaje się opisywane wcześniej nanoszenie nut na pięciolinię za pomocą okienka Keypad i myszki. Rzeczywiście jest to dość intuicyjny sposób, ale niestety nie najszybszy. Musimy bowiem najpierw kliknąć na wartość rytmiczną co zmieni kolor kursora myszki na niebieski. Jest on wtedy przygotowany do wprowadzenia nuty o zdefiniowanej wartości na pięciolinii. Ważne jest w tym momencie precyzyjne naniesienie danej nuty i kliknięcie co umieszcza ją w partyturze. Program wypełnia pozostałe części taktu pauzami o odpowiednich wartościach, a my możemy wprowadzać następne nuty. Jeśli kolejna ma mieć tę samą wartość rytmiczną, możemy od razu klikać i umieszczać ją w partyturze. Jeśli nie, musimy znowu zaznaczyć odpowiednią wartość w okienku Keypad  i umieścić kolejną nutę na pięciolinii. Jak łatwo się domyśleć, trwa to dość długo. Musimy być też bardzo precyzyjni, by nuty znalazły się na właściwych miejscach. Jeszcze trudniejsze jest wpisywanie współbrzmień czy akordów. Trzeba to robić po kolei – nuta po nucie, co także jest czasochłonne. Najlepszym – według mnie – rozwiązaniem jest używanie klawiatury muzycznej podłączonej do komputera za pomocą MIDI lub USB. Możemy wtedy po prostu grać, a Sibelius zapisze to w nutach. Możemy to robić w czasie realnym, nagrywając po prostu – podobnie jak w studio – przy pomocy metronomu docelowe nuty. Trzeba tu jednak być bardzo zdyscyplinowanym rytmicznie i dokładnie wiedzieć co chce się zobaczyć w partyturze, by nie było zbędnego bałaganu. Poza tym interpretacja rytmu przez program może się dość mocno różnić od zamierzonej – zagranej na żywo. Mamy tu oczywiście opcje kwantyzacji (wyrównywania) w czasie nagrywania, ale nie zawsze przynosi to dobry rezultat. Możemy znacznie więcej czasu stracić na poprawianie tych „drobnych” błędów niż na wprowadzenie materiału muzycznego w inny sposób.

Moim ulubionym jest korzystanie z klawiatury muzycznej i z numerycznej (komputerowej). Ta pierwsza służy do określania wysokości dźwięków (także całych akordów) a drugą dokonuję zaznaczania odpowiednich wartości rytmicznych. Można tu dojść naprawdę do dużej wprawy, co znacznie skraca cały proces nanoszenia nut w partyturze.

Aby w ten sposób pisać nuty należy po pierwsze zaznaczyć docelowy takt, klikając na niego, co spowoduje otoczenie go prostokątną niebieską obwódką. Następnie naciskam cyfrę na klawiaturze numerycznej odpowiadającą pożądanej wartości rytmicznej (okno Keypad musi być na ekranie otwarte w swym pierwszym wariancie – zob. przykł. 012), i odpowiedni dźwięk (akord) na klawiaturze muzycznej. Nuty zostaną zapisane na pięciolinii. Następnie mogę zagrać kolejne dźwięki – jeśli mają mieć takie same wartości rytmiczne, a jeśli nie, poprzedzić to naciśnięciem innej cyfry na klawiaturze numerycznej. Jeśli chcę wprowadzić pauzę, naciskam cyfrę z wartością rytmiczną i klawisz „0”. Jeśli chcę zlegować nutę przez kreskę taktową, naciskam klawisz „Enter” (na klawiaturze numerycznej) co spowoduje pojawienie się łuku. Nawiasem mówiąc takiej operacji można też dokonać w inny sposób. Możemy na przykład starać się zapisać półnutę na „cztery” (w takcie na 4/4). Sibelius podzieli ją na dwa takty, legując dwie ćwierćnuty – na „cztery” i na „raz” w następnym takcie.

Możemy też ułatwić sobie niektóre operacje za pomocą skrótów klawiaturowych (jest ich w Sibeliusie olbrzymia ilość – wykaz dostępny w instrukcji obsługi – ja opiszę te, z których najczęściej korzystam). Możemy przyspieszyć na przykład powtarzanie tej samej nuty za pomocą klawisza „R”. Kiedy nuta jest aktywna (zaznaczona – niebieska), naciskając ten klawisz powielamy ją. To samo dotyczy też całego taktu (zaznaczony z niebieską obwódką) lub większej ich ilości. Możemy po prostu zaznaczyć jakiś obszar (klikać na kilka taktów przytrzymując klawisz „ctrl” lub pierwszy i ostatni z przytrzymanym klawiszem „shift”) i nacisnąć „R”. Cały fragment zostanie powielony począwszy od następnego taktu, po zaznaczonym. Będąc już w temacie powielania materiału zaznaczę, że w Sibeliusie obowiązują w tym zakresie typowe dla programów tekstowych funkcje kopiuj/wklej itp.

Zaznaczmy po prosty jakiś takt/obszar, naciskamy „ctrl+C” (kopiuj), następnie zaznaczmy pierwszy takt docelowy i naciskamy „ctrl+V” (wklej). Materiał zostanie skopiowany. Opiszę tu jeszcze jeden przydatny skrót klawiaturowy, chociaż nie jest to związane z tematem, niemniej często się przydaje. Kiedy nuta jest zaznaczona (niebieska) możemy ją łatwo przesunąć w pionie na pięciolinii za pomocą strzałek w górę i w dół. Naciśnięcie przycisku przesuwa nutę o jedną pozycję w górę lub w dół (o sekundę). Naciśnięcie strzałki z przytrzymaniem klawisza „ctrl” przenosi nutę o oktawę w górę lub w dół. Dotyczy to także większej ilości nut, obszaru, taktu, kilku taktów itd.

Jak już wspominałem wcześniej, Sibelius domyślnie nadaje partiom pewnych instrumentów cechy zapisu nietypowego, charakterystycznego dla nich. Dotyczy to przede wszystkim symbolicznych, skrótowych zapisów niektórych instrumentów w stylistyce jazzowej. Najbardziej charakterystyczne jest rozwiązanie tego problemu w partii zestawu perkusyjnego. Zapis poszczególnych instrumentów takiego zestawu jest dość umowny, ale nasz program potrafi doskonale sobie z tym poradzić. Jest oczywiście sporo możliwości ustawienia sobie preferowanego przez siebie układu nut i symboli, a także za pomocą okienka Preferences każdej nucie można przypisać dowolny kształt (instrumenty perkusyjne często zapisuje się odmiennymi symbolami). Ja jednak uważam, że domyślne opcje oferowane przez program, w wielu przypadkach są zadowalające.

Ponieważ perkusję zapisuje się bardzo symbolicznie, notując przede wszystkim podstawową interakcję wielkiego bębna i werbla oraz pulsację odzwierciedlaną przez talerze bądź hi-hat, możemy ograniczyć się do tych tylko instrumentów. Wtedy najprostszym rozwiązaniem jest skorzystanie z muzycznej klawiatury, której określone wysokości dźwięków odpowiadają konkretnym znakom na pięciolinii (i brzmieniom syntezatora). Zapis zestawu perkusyjnego to:

• Wielki bęben (stopa) – w nutach pierwsze pole lub pierwsza linia (od dołu) – na klawiaturze F lub E razkreślne
• Werbel – w nutach trzecie pole – na klawiaturze C dwukreślne
• Hi-hat (talerze) – w nutach piąta linia lub nad pięciolinią – na klawiaturze F lub G dwukreślne

Domyślnie znaki na pięciolinii również są zgodne z normami zapisu – np. hi-hat i talerze mają główki nut w postaci „x”.